D’an 20 a viz Mae e vo kinniget un daol-grenn e-pad Gouel broadel ar brezhoneg 2017 e Langoned diwar-benn ar sevenadur ha stourmoù ar re Vouzar. Respontet eo bet da c’houlennoù Ya! gant Laëtitia Morvan, mouezh aotreet Strollad ar re Vouzar e Penn-ar-Bed.

Ya!: Laëtitia, peseurt perzhioù boutin a welit etre stad ha stourm ar re Vouzar ha re ar Vretoned evit o yezh hag o sevenadur?
Laëtitia Morvan: Kalzik a zo. Er memes mare int dihunet, e-kerzh ar bloavezhioù 1970. E 2018 e vo lidet 40 vloaz Festival filmoù Douarnenez [ngas*: Gouel ar filmoù] hag ar bloaz-mañ e vez graet kement all gant an International Visual Theatre (IVT) e Pariz. E-pad pell e chome kuzhet ar re Vouzar. Rediet e vezent da aozañ oberennoù, kenstrivadegoù hag eskemmoù e diabarzh framm o c’hevredigezhioù nemetken. Er memes mare zo bet displeget gant ar sokiologour Bernard Mottez o doa ar re Vouzar o yezh dezho, o sevenadur. Ne oa ken emskiant ar re Vouzar eus kement-se. Gant ur c’homedian bouzar hag ur jubennour amerikan eo bet krouet an IVT. Aozet o deus stalioù-labour ha bountet o deus ar re Vouzar da gemer perzh. Lavaret o deus dezho e c’hellent bezañ komedianed. D’ar mare-se eo o deus en em rentet kont e c’hellent ober c’hoariva. Skoet int bet p’o deus dizoloet e c’hellent kinnig pezhioù-c’hoari da dud a glev. Deuet int emskiant “e oant gouest”!
Eus un tu all eo deuet a-benn ar Vretoned da gas sevenadur ar vro war-raok. War tachenn Frañs ez a goustadikoc’h an traoù evit sevenadur ar re Vouzar. Nebeut-tre a glasoù divyezhek a zo evit ar vugale bouzar: 5% eus an deskadurezh hepken. Abaoe 10 vloaz ez eus araokadennoù evit ar re Vouzar, a-drugarez d’an teknologiezhioù nevez. Tu a zo eskemm dre ur webkam, skignañ keleier ha fent… Gwelloc’h eo met ur bern traoù a chom d’ober c’hoazh. Ur bern tud Vouzar n’int ket sklaer gant o identelezh c’hoazh. Re anezho ne c’hellont ket heuliañ stummadurioù evit bezañ gouest da zizoleiñ traoù ha da vezañ en o bleud. Abalamour da zeskadurezh ar gleverien ez eus eus ar c’hudennoù-se ivez. Buan ez a an araokadennoù war tachenn ar vezegiezh ha laosket e vez ar gerent da grediñ ez aio gwelloc’h gant o bugale ma vez lakaet binviji dezho. Abalamour da-se ez eus nebeutoc’h a zarempredoù karantez etre ar gerent hag o bugale, ha neuze un diouer a zeskadurezh.

Ya!: Petra a vez goulennet gant Strollad ar re Vouzar e Penn-ar-Bed?
L.M: Lidet eo bet 10 vloaz ar strollad e 2016. Ral a-walc’h eo an dra-se e Breizh. En em aozet o deus ar re Vouzar ha tud a glev evit bezañ kiriek eus outo o-unan ha kas raktresoù hag oberennoù da benn. Labourat a reomp asambles gant kleverien. Gwechall e laoske ar re Vouzar ar gleverien d’ober evito.
Bremañ eo cheñchet an traoù. Pal hon strollad a zo bountañ ar re Vouzar da vezañ kiriek, da gemer perzh en emvodoù, da lakaat o gwir da gaout ur jubennour da dalvezout. Ne oa ket jubennourien a-raok. Rediet e oamp da leuskel kleverien d’ober an traoù evidomp. Goulennet ez eus bet ur servij jubenniñ ganeomp digant ar c’huzul departamant hag e 2011 eo bet krouet. Aesaat a ra kalz buhez pemdeziek ar re Vouzar. Bremañ e sant ar re Vouzar e c’hellont ober traoù int o-unan.

Ya!: En ur gevredigezh talvoudekaus e vez goulennet alies digant ar vrezhonegerien da betra e servij o yezh. Petra a respontit ma vez goulennet ar pezh a c’hell sevenadur ha yezh ar re Vouzar degas d’ar gleverien?
L.M: Gwir eo e oa disheñvel gwechall: aon o doa ar re Vouzar rak sell ar gleverien. Aon e vefe graet goap eus outo hag e vefent sellet e-giz marmouzien abalamour d’ar jestroù a reont gant o c’horf. E 1993 eo bet resevet ar priz Molière gant ar gomedianez Emmanuelle Laborit. Adalek ar mare-se o deus kroget ar re Vouzar d’en em lakaat war wel e kevredigezh ar gleverien. Emskiant eo deuet an dud da vezañ war ar pezh eo yezh ar sinoù, ur yezh vev. Tamm-ha-tamm eo kroget ar gleverien da lavaret d’ar re Vouzar e oa ur yezh vrav hag e oa un dra digredus kehentiñ gant an daouarn. Muioc’h-mui a gomzoù pozitivel a zo bet.
Met bec’h a zo atav etre ar re a zifenn ar yezh, ar monedusted e yezh ar sinoù, a ro tro da gompren hag a zegas ur binvidigezh eus un tu, hag ar vezegiezh eus un tu all, lec’h ma ‘z eo splann araokadennoù ar binviji, met e lec’h ma vez klasket diguzhañ abred ar re Vouzar. Endemek eo an diemglev-se ha n’eo ket emskiant bed ar vezegiezh ez eus ur sevenadur hag un identelezh Vouzar.

Troet diwar ar galleg, embannet gant Divi Kerneis er gazetenn Ya!

Ur pennad all da lenn: “Tud Vouzar e kounnar”

*notenn gant ar skridaozerezh